Jorge Luis Borges GoH 2011
Een Argentijnse familie in Europa
Hele bibliotheken moet hij gelezen hebben, Jorge Luis Borges, de veellezer, de bibliothecaris, de blinde bibliothecaris, de wandelende encyclopedie, kenner van de IJslandse mythologie, professor literatuur, de dichter, de essayist, de verteller van fantastische kortverhalen. Vijfentwintig jaar geleden overleed Borges in Genève. De Argentijnse dichter en schrijver werd in Buenos Aires geboren. Zijn Engelse grootmoeder langs vaderskant leerde hem Engels. Als kind reisde hij met zijn familie in 1914 mee naar Europa, waar zijn vader in Genève een oogoperatie wilde ondergaan. Toen de eerste wereldoorlog uitbrak, geraakten ze niet meer terug naar huis. De jonge Jorge ging er naar school in het Collège Calvin. Hij leerde er Frans en begon filosofie in het Duits te lezen. Op het einde van zijn leven keerde Borges terug naar Genève. Ondertussen was hij een gevierd schrijver geworden. Maar net zoals zijn vader leed hij aan een oogkwaal. Nog redelijk jong werd hij blind. Omdat hij de gelukkigste jaren van zijn leven in Genève had doorgebracht, verkoos hij daar ook te sterven. Hij ligt nu begraven op het ’Cimetière de Plainpalais’, ook bekend als het ‘Cimetière des Rois’. Borgesiaanse fantastiek Blindgeworden dicteerde Borges zijn fantastische kortverhalen. Zijn verhalen situeren zich in de fantastiek. Noem het magisch realisme, maar met heel eigen klemtonen, heel anders dan het Latijns-Amerikaanse magisch realisme van bijvoorbeeld Gabriel Garcia Marquez (‘Honderd Jaar Eenzaamheid’) of de Vlaamse variant van Johan Daisne (‘De Trap Van Steen En Wolken’, ‘De Trein Der Traagheid’) en Hubert Lampo (‘Joachim Stiller’). Kortom: Borgesiaans. Zijn naam werd trouwens een begrip in de literatuurwetenschap. In het gefantaseerde universum van Borges spelen helden, messenvechters, bibliotheken, labyrinten, gefingeerde boeken en levensbeschrijvingen, tijgers en spiegels een hoofdrol. Zijn bekendste verhalenbundels zijn ‘El Aleph’ en ‘Ficciones’. Wie zijn poëzie wil lezen, slaat er ‘El Hacedor’ op na. Verder schreef hij een hele reeks essays. Die staan ondermeer in ‘De Geschiedenis van de Eeuwigheid’. In 2001 werd een Nederlandse vertaling van zijn verzamelde werk uitgebracht naar aanleiding van Borges’ twintigjarig overlijden. Het boek bevat het bekende werk van Borges, maar is niet volledig. Spaanstalige ‘verzamelde werken van Borges’ zijn uitgebreider. En een beetje sciencefiction Op de Eurocon 2011 in Stockholm sprak de Peruviaanse schrijfster Tanya Tynjälä over sciencefiction in Latijns-Amerika. Zij beaamde dat Borges ook enkele zuivere sciencefictionverhalen schreef, die in Spaanstalige SF-anthologiën opgenomen worden. Zijn verhalen komen trouwens voort uit ‘stel, dat’ of ‘wat, als’, het typische uitgangspunt van sciencefiction. We kunnen Borges niet meer als “Guest of Honour” op een conventie uitnodigen, maar wel nog als “Ghost of Honour”. Voor niet-ingewijden klinkt dit misschien oneerbiedig, maar sciencefictionfans begrijpen dat dit een eerbetoon is. |
Cimetière des Rois
Het graf van Borges is redelijk sober. Een opstaande steen bevat een oud-Engels vers “And ne forthedon na”. Na heel wat zoeken op internet blijkt dit een zinnetje uit het Anglo-Saxische gedicht ‘The Battle Of Maldon’ te zijn. In 991 verloren de Engelsen nabij Maldon een veldslag tegen de Vikingen. In modern Engels vertaald luidt het “And should not be afraid”. Op de achterkant staat een Vikingschip met een IJslands citaat. Dit blijk uit de Völsunga Saga te komen: “Hij nam zijn zwaard, Gram, en plantte het naakte metaal tussen hen beiden“. De saga vertelt dezelfde verhalen die in het Nibelungenlied bezongen worden. Ook in Genève lopen nog bewonderaars van Borges rond. ’s Morgens 3 juli 2011 lag er een roos en in de late namiddag lagen er twee rozen op zijn graf. Is dit een attentie van een plaatselijk Borgesgenootschap of ben ik niet de enige hier op een eenmansconventie? De graven op het kerkhof liggen her en der verspreid. Sommige stenen dragen een kruis, andere verwijzen naar een maçonnieke traditie en enkele hebben een Davidster. Enkel wie een bijdrage tot Genève heeft geleverd kan hier zelf begraven worden of zijn naaste familie begraven. Borges ligt er dus tussen kunstenaars, professoren en politici. Het bekendste graf zal ongetwijfeld het graf van kerkhervormer Johannes Calvijn zijn. Andere bekende graven zijn de graven van psycholoog Jean Piaget en van Dostojevski’s dochtertje Sofie. Het meisje werd slechts drie maanden oud. De Russische schrijver woonde een tijdlang in Genève. Leven op het kerkhof Het kerkhofje is een prachtig parkje in de stad. Buren en voorbijgangers passeren er. ’s Middags zie je mensen er hun boterhammen opeten. Het mooie weer lokte dit jaar zelfs een zonnebaadster. Veel grasperken en bomen en al bij al niet zoveel graven. Toch wel een heel bijzondere plek! Jorge Luis Borges 24 augustus 1899: Geboren in Buenos Aires 14 juni 1986: Gestorven in Genève Enkele titels in het Nederlands De Aleph En Andere Verhalen. De Zahir. Het Boek Van Zand. De Geschiedenis Van De Eeuwigheid. De Maker. Het Geheimschrift En Andere Gedichten. In de voetsporen van Borges Collège Calvin. Hier ging Borges naar school. Rue Jorge-Luis Borges. Een straatnaam ter ere van de schrijver. Grand-Rue 26. Hier woonde de familie Borges. Cimetière de Plainpalais. Rue des Rois 10, 1204 Genève. Er zouden een driehonderdvijftig graven zijn op achtentwintig duizend vierkante meter. Borges ligt begraven in graf nummer 735. Frank Beckers |