Dag van de Wetenschap • 21 november 2010
• Onderzoek… alles is toch al lang gekend?
Hoeveel is 1 + 1? En 10 – 15? Of de vierkantswortel uit 2? En wat met de vierkantswortel uit -1? Met deze schijnbaar eenvoudige vraagjes startte professor Ignace van de Woestijne van de HUB zijn lezing over onderzoek in de wiskunde. Uiteindelijk belandde hij bij zijn eigen studie naar de wijze waarop wiskundige economen de optimale portfolio van aandelen berekenen. Zijn lezing ‘Onderzoek in de wiskunde? Alles is toch al lang gekend?’ was één van de vele activiteiten van de ‘Dag van de Wetenschap’.
De ‘Dag van de Wetenschap’ vond plaats op zondag 21 november. Er was een enorm aanbod van lezingen, debatten, workshops, experimenten,… De website van de wetenschapsdag plaatste maar liefst honderd vierenveertig activiteiten in de kijker. De keuze was dus erg moeilijk. Zou ik naar volksterrenwacht Mira gaan? Of bleef ik in Leuven om de wetenschapsmarkt in de hallen te bezoeken en de lezing van griepcommissaris Marc Van Ranst over epidemieën bij te wonen? Uiteindelijk lokten de wiskundeonderwerpen, die in Brussel aan bod kwamen, me naar de hoofdstad. Medewerkers van de Erasmus Hogeschool, de HUB en de VUB stonden in voor de organisatie van de wetenschapsdag in het Brusselse.
• Week van de Wetenschap
De ‘Dag van de Wetenschap’ is slechts één evenement van een heuse wetenschapsweek, een week die dit jaar maar liefst elf dagen duurde van 18 november tot 28 november. Wetenschappelijke instellingen, universiteiten en hoge scholen zetten die week hun deuren open voor scholieren.
Een andere blikvanger van de jaarlijkse wetenschapsweek is het ‘Wetenschapsfeest’, dit jaar in Technopolis op zaterdag 18 november. Daar ben ik niet geraakt, omdat diezelfde dag het ‘e-dinges’-festival over IT in de samenleving in het Vlaams Parlement plaats vond. ‘E-dinges’ was trouwens ook opgenomen in de activiteiten van de wetenschapsweek.
• Films en theater in het Rits
De ‘Dag van de Wetenschap’ bracht me eerst naar de campus van het Rits in de Dansaertstraat. Sinds dit jaar beschikt het Rits over een eigen bioscoopzaal. Tijdens de ‘Dag van de Wetenschap’ werden hier wetenschappelijke documentaires getoond. Daarnaast was er in het Rits wetenschapstheater van het gezelschap Pandemie over ‘evenwicht en balans’.
Op een wetenschappelijke markt demonstreerde de afdeling robotica van de VUB haar knuffelrobot Probo. Intrigerend was ook de postertentoonstelling over optisch bedrog en optische illusies. Even verder, op de Nieuwe Graanmarkt, stond de ‘Xperlab’ geparkeerd. Dit is een vrachtwagen vol didactische experimenten voor de hele familie.
Ook als het niet ‘Dag van de Wetenschap’ is, vinden er in het Rits regelmatig avondactiviteiten voor niet-studenten plaats. Zo is er in het Ritscafé het wetenschapscafé of het ‘Afterwork wetenschapscafé’ zoals de affiche aankondigt. Dit jaar stonden er drie discussies op het programma: ‘Wie mag kinderen krijgen? Over overbevolking en geboortebeperking’ op 14 oktober; ‘Wie mag Brussel nog binnen? Over mobiliteit in Brussel’ op 10 november; ‘Wordt uw pintje straks halal? Over wetenschap en halal’ op 8 december. En de cinemazaal van het Rits vertoont elke avond een film, waarmee de bioscoop een beetje als kleine broer van het filmmuseum Cinematek functioneert.
• Workshops in de HUB
Van de Dansaertstraat wandelde ik naar de gebouwen van de HUB in de Stormstraat. Hier volgde ik de lezing over ‘Onderzoek in de Wiskunde’. Er stond nog meer wiskunde op het programma: in de computerklas kon je met de computer wiskundige krommen en oppervlakken tekenen. Een combinatie van wiskunde en informatica kwam aan bod in ‘Een schaakprobleem oplossen via ene computerspel’. Kan je met een paard al springend alle vakjes van een schaakbord doorlopen? De vraag wordt nog moeilijker als je moet eindigen op het vakje waar je vertrokken bent.
Om dit schaakprobleem op te lossen ontwikkelde Leonard Euler (1707 – 1783) de grafentheorie. Op zijn wandeling door Koningsbergen (het huidige Kaliningrad) passeerde Euler regelmatig enkele van de bruggen over de Pregelrivier. Samen met de andere inwoners vroeg hij zich af of er een parcours bestaat waarin je alle bruggen precies eenmaal oversteekt en weer uitkomt op je vertrekpunt. Zie afbeelding ‘Bruggen van Koningsbergen’. Vandaag zijn beide problemen programmeeropgaves voor studenten informatica geworden.
Literatuurhistoricus Remco Sleiderink ontdekte in het archief van de HUB twee stukjes perkament uit de tweede helft van de veertiende eeuw. De snippers bevatten een fragment over dolfijnen en zeedraken uit een kopie van ‘De Naturen Bloeme’. Jacob van Maerlant schreef in 1270 deze middeleeuwse natuurencyclopedie.
Tot slot schoof ik aan op de workshop ‘De Presentatie van je leven’, jawel een lesje PowerPoint.
• Oplossingen van de puzzels
De antwoorden op de rekenvraagjes, waarmee dit verslag start, hangen af van de verzameling waarin je werkt. Tel je met de natuurlijke getallen {0, 1, 2, 3, …}, dan is het antwoord op 1 + 1 door iedereen gekend. In de verzameling Z2, waarin alleen de elementen 0 en 1 bestaan, is de uitkomst 0.
10 – 15 heeft geen betekenis indien je zoals de Romeinen en Grieken in de oudheid enkel positieve getallen kent. Werk je met gehele getallen {…, -3, -2, -1, 0, 1, 2, 3, …} is het antwoord opnieuw gekend.
De vierkantswortel uit 2 is 1,4142… Dit is een irrationeel getal en kan niet als een breuk geschreven worden. Pythagoras en zijn discipelen geloofden dat alles opgebouwd is uit natuurlijke getallen. Dit impliceert dat elk ander getal als een verhouding van natuurlijke getallen moet kunnen gevonden worden. Toen één van Pythagoras’ volgelingen ontdekte dat de vierkantswortel uit twee niet kan herleid worden tot natuurlijke getallen, brak er een ware geloofscrisis uit. Hun wereldbeeld lag in duigen.
Op school leer je dat je enkel de vierkantswortel van positieve getallen kunt trekken. De vierkantswortel van -1 bestaat in deze visie niet. Maar wiskundigen beelden zich in, dat er toch een oplossing bestaat. Het antwoord wordt genoteerd met het symbool i (lees i van imaginair getal). Voor i geldt de eigenschap i vermenigvuldigd met i is gelijk aan -1. i behoort tot de verzameling complexe getallen.
Een paard kan via de paardensprong alle vakjes van een schaakbord doorlopen. De afbeelding ‘Paardensprong’ toont een voorbeeld van een gesloten parcours.
Elk vakje is genummerd van 1 tot 64. Plaats het paard in vakje 1. Na 63 sprongen belandt het paard op vakje 64, vanwaar het paard de route sluit door opnieuw naar 1 te springen.
Met behulp van de grafentheorie bewees Euler dat de Koningsbergenpuzzel geen oplossing heeft.
DAG VAN DE WETENSCHAP 2010
Neem een hap van wetenschap!
Zondag 21 november 2010
Plaats: in heel Vlaanderen
Organisatie: Vlaanderen In Actie, Technopolis
Meer info:
www.dagvandewetenschap.be
www.wetenschapsweek.be/indekijker/dvdw.asp
www.sciencebarbrussel.be
Frank Beckers
Hoeveel is 1 + 1? En 10 – 15? Of de vierkantswortel uit 2? En wat met de vierkantswortel uit -1? Met deze schijnbaar eenvoudige vraagjes startte professor Ignace van de Woestijne van de HUB zijn lezing over onderzoek in de wiskunde. Uiteindelijk belandde hij bij zijn eigen studie naar de wijze waarop wiskundige economen de optimale portfolio van aandelen berekenen. Zijn lezing ‘Onderzoek in de wiskunde? Alles is toch al lang gekend?’ was één van de vele activiteiten van de ‘Dag van de Wetenschap’.
De ‘Dag van de Wetenschap’ vond plaats op zondag 21 november. Er was een enorm aanbod van lezingen, debatten, workshops, experimenten,… De website van de wetenschapsdag plaatste maar liefst honderd vierenveertig activiteiten in de kijker. De keuze was dus erg moeilijk. Zou ik naar volksterrenwacht Mira gaan? Of bleef ik in Leuven om de wetenschapsmarkt in de hallen te bezoeken en de lezing van griepcommissaris Marc Van Ranst over epidemieën bij te wonen? Uiteindelijk lokten de wiskundeonderwerpen, die in Brussel aan bod kwamen, me naar de hoofdstad. Medewerkers van de Erasmus Hogeschool, de HUB en de VUB stonden in voor de organisatie van de wetenschapsdag in het Brusselse.
• Week van de Wetenschap
De ‘Dag van de Wetenschap’ is slechts één evenement van een heuse wetenschapsweek, een week die dit jaar maar liefst elf dagen duurde van 18 november tot 28 november. Wetenschappelijke instellingen, universiteiten en hoge scholen zetten die week hun deuren open voor scholieren.
Een andere blikvanger van de jaarlijkse wetenschapsweek is het ‘Wetenschapsfeest’, dit jaar in Technopolis op zaterdag 18 november. Daar ben ik niet geraakt, omdat diezelfde dag het ‘e-dinges’-festival over IT in de samenleving in het Vlaams Parlement plaats vond. ‘E-dinges’ was trouwens ook opgenomen in de activiteiten van de wetenschapsweek.
• Films en theater in het Rits
De ‘Dag van de Wetenschap’ bracht me eerst naar de campus van het Rits in de Dansaertstraat. Sinds dit jaar beschikt het Rits over een eigen bioscoopzaal. Tijdens de ‘Dag van de Wetenschap’ werden hier wetenschappelijke documentaires getoond. Daarnaast was er in het Rits wetenschapstheater van het gezelschap Pandemie over ‘evenwicht en balans’.
Op een wetenschappelijke markt demonstreerde de afdeling robotica van de VUB haar knuffelrobot Probo. Intrigerend was ook de postertentoonstelling over optisch bedrog en optische illusies. Even verder, op de Nieuwe Graanmarkt, stond de ‘Xperlab’ geparkeerd. Dit is een vrachtwagen vol didactische experimenten voor de hele familie.
Ook als het niet ‘Dag van de Wetenschap’ is, vinden er in het Rits regelmatig avondactiviteiten voor niet-studenten plaats. Zo is er in het Ritscafé het wetenschapscafé of het ‘Afterwork wetenschapscafé’ zoals de affiche aankondigt. Dit jaar stonden er drie discussies op het programma: ‘Wie mag kinderen krijgen? Over overbevolking en geboortebeperking’ op 14 oktober; ‘Wie mag Brussel nog binnen? Over mobiliteit in Brussel’ op 10 november; ‘Wordt uw pintje straks halal? Over wetenschap en halal’ op 8 december. En de cinemazaal van het Rits vertoont elke avond een film, waarmee de bioscoop een beetje als kleine broer van het filmmuseum Cinematek functioneert.
• Workshops in de HUB
Van de Dansaertstraat wandelde ik naar de gebouwen van de HUB in de Stormstraat. Hier volgde ik de lezing over ‘Onderzoek in de Wiskunde’. Er stond nog meer wiskunde op het programma: in de computerklas kon je met de computer wiskundige krommen en oppervlakken tekenen. Een combinatie van wiskunde en informatica kwam aan bod in ‘Een schaakprobleem oplossen via ene computerspel’. Kan je met een paard al springend alle vakjes van een schaakbord doorlopen? De vraag wordt nog moeilijker als je moet eindigen op het vakje waar je vertrokken bent.
Om dit schaakprobleem op te lossen ontwikkelde Leonard Euler (1707 – 1783) de grafentheorie. Op zijn wandeling door Koningsbergen (het huidige Kaliningrad) passeerde Euler regelmatig enkele van de bruggen over de Pregelrivier. Samen met de andere inwoners vroeg hij zich af of er een parcours bestaat waarin je alle bruggen precies eenmaal oversteekt en weer uitkomt op je vertrekpunt. Zie afbeelding ‘Bruggen van Koningsbergen’. Vandaag zijn beide problemen programmeeropgaves voor studenten informatica geworden.
Literatuurhistoricus Remco Sleiderink ontdekte in het archief van de HUB twee stukjes perkament uit de tweede helft van de veertiende eeuw. De snippers bevatten een fragment over dolfijnen en zeedraken uit een kopie van ‘De Naturen Bloeme’. Jacob van Maerlant schreef in 1270 deze middeleeuwse natuurencyclopedie.
Tot slot schoof ik aan op de workshop ‘De Presentatie van je leven’, jawel een lesje PowerPoint.
• Oplossingen van de puzzels
De antwoorden op de rekenvraagjes, waarmee dit verslag start, hangen af van de verzameling waarin je werkt. Tel je met de natuurlijke getallen {0, 1, 2, 3, …}, dan is het antwoord op 1 + 1 door iedereen gekend. In de verzameling Z2, waarin alleen de elementen 0 en 1 bestaan, is de uitkomst 0.
10 – 15 heeft geen betekenis indien je zoals de Romeinen en Grieken in de oudheid enkel positieve getallen kent. Werk je met gehele getallen {…, -3, -2, -1, 0, 1, 2, 3, …} is het antwoord opnieuw gekend.
De vierkantswortel uit 2 is 1,4142… Dit is een irrationeel getal en kan niet als een breuk geschreven worden. Pythagoras en zijn discipelen geloofden dat alles opgebouwd is uit natuurlijke getallen. Dit impliceert dat elk ander getal als een verhouding van natuurlijke getallen moet kunnen gevonden worden. Toen één van Pythagoras’ volgelingen ontdekte dat de vierkantswortel uit twee niet kan herleid worden tot natuurlijke getallen, brak er een ware geloofscrisis uit. Hun wereldbeeld lag in duigen.
Op school leer je dat je enkel de vierkantswortel van positieve getallen kunt trekken. De vierkantswortel van -1 bestaat in deze visie niet. Maar wiskundigen beelden zich in, dat er toch een oplossing bestaat. Het antwoord wordt genoteerd met het symbool i (lees i van imaginair getal). Voor i geldt de eigenschap i vermenigvuldigd met i is gelijk aan -1. i behoort tot de verzameling complexe getallen.
Een paard kan via de paardensprong alle vakjes van een schaakbord doorlopen. De afbeelding ‘Paardensprong’ toont een voorbeeld van een gesloten parcours.
Elk vakje is genummerd van 1 tot 64. Plaats het paard in vakje 1. Na 63 sprongen belandt het paard op vakje 64, vanwaar het paard de route sluit door opnieuw naar 1 te springen.
Met behulp van de grafentheorie bewees Euler dat de Koningsbergenpuzzel geen oplossing heeft.
DAG VAN DE WETENSCHAP 2010
Neem een hap van wetenschap!
Zondag 21 november 2010
Plaats: in heel Vlaanderen
Organisatie: Vlaanderen In Actie, Technopolis
Meer info:
www.dagvandewetenschap.be
www.wetenschapsweek.be/indekijker/dvdw.asp
www.sciencebarbrussel.be
Frank Beckers