THE BOY IN THE STRIPED PYJAMAS
Een jeugdfilm met brains
Het moet een trend zijn: de WOII-film is weer in volle bloei. Nauwelijks zijn we bekomen van ‘The Reader’ of daar is al de volgende holocaustfilm. Ook ‘The Boy in the Striped Pyjamas’ is gebaseerd op een succesboek, ditmaal een jeugdroman. Dat is een belangrijk gegeven om deze film juist te kunnen plaatsen, maar daarover later meer. ‘The Boy in the Striped Pyjamas’ brengt ons het verhaal van een Duits jongetje van 8 dat opgroeit in een SS-gezin. Zijn vader krijgt de opdracht om een nazivernietigingskamp te leiden in Polen. Maar dat ontgaat kleine Bruno allemaal, voor hem is zijn vader gewoon een heldhaftige soldaat. Onwetend van wat er allemaal gebeurt in de grotemensenwereld, probeert Bruno zijn dagen te slijten in hun afgesloten villa. Tegen de wil van zijn ouders in trekt hij toch op onderzoek in de nabije omgeving, want hij vraagt zich af wat er gebeurt in die fabriek met een schoorsteen waar zwarte rook uitkomt. Hij stoot op een barakkenkamp omgeven door prikkeldraad, waarachter een kaal jongetje zit met een ‘gestreepte piama’. En zoals dat nog gaat op die leeftijd, groeit er een spontane vriendschap tussen de twee, die niet gehinderd is door ras of afkomst. Uiteraard moet Bruno dit geheim houden, tegenover zijn ouders, tegenover zijn zus die dweept met alles wat nazistisch is (en een jonge SS-officier in het bijzonder) en tegenover zijn privéleraar, die lessen geeft over Lebensraum, terwijl Bruno liever een avonturenroman zou lezen. Het unieke aan deze film is dat hij bijna uitsluitend verteld wordt vanuit het standpunt van een achtjarig jongetje dat geen idee heeft wat er in de oorlog allemaal gaande is. Daardoor zien we een gedeelte van het Duitse publiek dat de gruwel wel meemaakte maar daar toch onschuldig onder is gebleven. Heel subtiel krijgen we ook te zien dat enkele Duitsers helemaal niet achter de politiek van Hitler stonden. Ten eerste is er de grootmoeder die weigert het nieuwe huis te komen bezoeken – allicht de grootste vorm van verzet die nog niet tot vervolging zou leiden. Ook de moeder van Bruno ziet de nieuwe taak van haar man absoluut niet zitten, maar is niet moedig genoeg om er tegenin te gaan. Zij is bewust van wat er gebeurt (en probeert dit ook te verzwijgen ten opzichte van de kinderen), haar kan je enkel schuldig verzuim of lafheid verwijten. En uiteraard zijn er ook wel enkele overtuigde nazisten (de leraar, de grootvader, de vader) waarvan sommigen toch nog tot inzicht komen, al is het dan te laat. Er is veel te doen over deze film. Net zoals bijvoorbeeld ‘La Vita e Bella’ of zelfs ‘Schindler’s List’ verbloemt ook deze film de onvoorstelbare gruwel van een concentratiekamp, waardoor er automatisch kritiek op komt. Zeker in het geval van Roberto Benigni’s film (op allerlei vlakken een draak van een film) was het nogal cru om Auschwitz voor te stellen als een vakantiekamp waar men punten moet verzamelen. Ook in ‘The Boy’ is de historische kritiek terecht: 8-jarige jongetjes overleefden niet in de kampen: ze werden meteen vergast of opgehangen als schrikbeeld, wat bijvoorbeeld een Elie Wiesel deed besluiten dat er geen God meer was, want “Hij hing daar aan de galgen”. Bovendien heb je ook in deze film de vaststelling dat het vooral het nazigezin is waarmee we sympathiseren en die uiteindelijk slachtoffer worden van de hele zaak. De droge, ingetogen aanpak en het onschuldige blikveld die de film 90 minuten weet vast te houden, wordt helaas teniet gedaan door een pathetische finale. Als kijker worden we zodanig emotioneel gemanipuleerd dat het lot van één Duits jongetje erger is dan dat van miljoenen joden. Het verwijt van recuperatie is dan ook enigszins terecht. De vele kritiek moeten we echter ook nuanceren. Het lot van de kampbewoners krijgen we toch wel te zien in de meelijwekkende (en graatmagere) figuur van Pavol, een voormalige dokter die nu als huisslaaf moet zien te overleven en ondanks zijn situatie een bewonderenswaardige menselijkheid blijft behouden. Bruno mag dan niet doorhebben welk drama er zich afspeelt, als kijker met voorkennis is het moeilijk hier onbewogen bij te blijven. Maar bovenal is dit een jeugdfilm die we niet mogen beoordelen met de maatstaven van volwassenenfilms. Als je de film zo bekijkt, kan je besluiten dat dit een film is met een mooie boodschap, verteld voor en vanuit kinderen. Zeker na alle digitale superhelden en Caraïbische piraten, kan het geen kwaad om ook eens een serieuze jeugdfilm te zien met wat fond. Gert Van den Berghe ** TECHNISCHE FICHE Regie: Mark Herman Scenario: Mark Herman Producer: David Heyman Muziek: James Horner Cinematografie: Benoit Delhomme Editor: Michael Ellis ARTISTIEKE FICHE Vera Farmiga David Thewlis Rupert Friend Asa Butterfield Jack Scanlon e.v.a. |