PUBLIC ENEMIES
Michael Mann’s nieuwste overtuigt niet helemaal
Iedere keer dat we te horen krijgen dat er een nieuwe film van regisseur Michael Mann in de zalen loopt, hopen we stilletjes dat het weer een meesterwerk wordt zoals ‘Heat’, ‘The Insider’ of ‘Manhunter’. En dat is eigenlijk een fout uitgangspunt, want de kans dat er dan een kleine teleurstelling volgt, zoals bij deze ‘Public Enemies’, is groot en doet de film oneer aan. Want ook al is het geen Mann “grand cru”, zelfs op een relatief mindere dag staat zijn werk nog stevig overeind tussen alle rommel die het omringt. In ‘Public Enemies’ beleven we de laatste maanden van John Dillinger, een notoire bankovervaller en ontsnappingskoning die in het jaar 1933 uitgeroepen wordt tot publieke vijand nummer een. Dillinger was een van de laatste outlaws van zijn soort, vooraleer de misdaad en de misdaadbestrijding de moderne tijden intraden. J. Edgar Hoover, directeur van het FBI in een embryonale vorm, ziet hierin een uitstekende testcase om aan te tonen dat zijn organisatie nodig is om aan de toenemende criminaliteit – we zitten midden in de Grote Depressie – een halt toe te roepen. En dus stuurt hij een van zijn beste luitenanten, Melvin Purvis, het veld in om Dillinger en zijn kompanen in te rekenen. Die genieten intussen van een luilekkerleventje in Chicago, aangezien ze bescherming genieten van de onderwereld en zelfs geen moeite moeten doen om onder te duiken. Dillinger, een rol van Johnny Depp, begint een passionele relatie met Billie Frechette, ook al weet ze maar al te goed wie en wat hij is. Maar het net rond de bende sluit zich almaar dichter, en Dillinger komt alsmaar geïsoleerder te staan... Michael Mann liep al lang rond met het idee om dit verhaal te verfilmen. Zelf afkomstig van Chicago, had hij van jongs af aan voeling met dit personage, dat zijn pr goed wist te verzorgen en zo slim was om enkel van de ‘rijken’ te stelen. Daardoor groeide zijn populariteit gestaag bij de gewone man, wat hij kon uitbuiten om uit de handen van het gerecht te blijven. Ook Johnny Depp wou al jaren een film maken hierover, en de twee sloegen de handen in elkaar. Maar Mann zou Mann niet zijn als hij het materiaal volledig naar zijn hand zette, wat allicht de conflicten met Depp op de set verklaart. Zowel inhoudelijk als formeel berijdt Mann hier weer zijn stokpaardjes, zodat je een unieke film krijgt die moeilijk te vergelijken is met andere historische misdaadfilms. Net zoals in ‘Heat’ of ‘Thief’ krijgen we sympathie voor een gangster die een soort erecode hanteert: geen onnodige slachtoffers maken en de kleine man ontzien. Bovendien is het opnieuw een superprofessional die de doorsnee ordehandhavers te snel af is, en die een onverenigbare relatie aangaat met een plaatselijke schone. Net zoals alle Mann-hoofdpersonages is ook Dillinger een man uit één stuk, die los staat van bestaande ordes, zowel maatschappelijk als crimineel. Als hij een alliantie aangaat met een misdaadsyndicaat is het op zijn voorwaarden, wat meteen de kiem inhoudt van zijn ondergang. Als tegengewicht van een dergelijke figuur, die zowel goede als slechte eigenschappen heeft, heb je aan de kant de wet ook zo’n cavalier seul nodig, en dat is dan de figuur van Purvis, gespeeld door Christian Bale. Ook hij past niet zomaar in de ‘chain of command’ binnen het FBI, en durft in conflict te gaan met zijn overste, J. Edgar Hoover. Ook Purvis is een superprofessional, die zijn job zeer serieus neemt en hierdoor een waardige tegenstander vormt voor Dillinger. Helaas moet hij opboksen tegen een cultuur van laksheid en incompetentie bij de lokale eenheden, waardoor Dillinger aanvankelijk kan ontkomen. Ook vormgeeflijk past deze ‘Public Enemies’ perfect in het rijtje van de voorgaande films, zoals ‘Collateral’ of ‘Miami Vice’. Mann experimenteert al een tijdje met een digitale camera die hij zelf heeft ontwikkeld. Die laat toe om in het donker zeer scherpe beelden te draaien, waardoor we nachtelijke scènes op een heel nieuwe manier beleven, met veel diepgang, beweging en nuance (het ziet er bij momenten meer home video dan film uit) Ook al is het een historische film, Mann blijft zijn hyperrealistische en dynamische stijl hanteren. Geen klassieke beeldopbouw dus, die we heel erg associëren met dit soort films. Geen panoramische long shots, geen kranen, geen trage montage: in ‘Public Enemies’ zitten we midden in de actie, met een schoudercamera die van links naar rechts zwiert en de personages op de voet volgt. Ook bijzonder veel lage camerastandpunten en kikvorsperspectieven, maar toch heb je als kijker nooit het gevoel dat je het overzicht verliest in de tumultueuze shoot-outs. Dat is meteen het grote talent van Michael Mann, om in dergelijke situaties nooit de pedalen te verliezen. Dat hoeft ook niet te verwonderen, want de bankovervallen en straatgevechten in ‘Public Enemies’ zijn een doorslag van wat we al zagen in ‘Heat’. Alleen het decor is veranderd, maar de aanpak blijft dezelfde. Het resultaat is opnieuw meeslepende actie met een enorme impact, versterkt door een uitgekiende geluidsdesign. Opnieuw klinken de geweerschoten enorm droog en hard, wat de intensiteit enkel verhoogt. En wat we nog maar weinig meemaken in de hedendaagse cinema: Mann weet ook heel goed te werken met de impact van complete stiltes. Ook in andere scènes refereert Mann vrolijk naar eerder werk, ‘Manhunter’ in het bijzonder. Het werken met tralies in beeld is een loutere kopie uit deze film, en wanneer Purvis naar zijn spiegeldbeeld kijkt in een glasraam, is ook dat leentjebuur uit ‘Manhunter’. De nachtelijke besluiping van een chalet is op zijn beurt een doorslagje van ‘Miami Vice’ – de film uit 2006 – en het gebruik van de ruimte en beeldopbouw om emotionele afstand tussen personages weer te geven is idem aan wat Mann al deed in ‘The Insider’. Ook de liefdesscène is niet zomaar wat goedkoop rampetampen, maar een esthetisch verzorgd erotisch gebeuren zoals we dat maar weinig zien; Mann is en blijft nu eenmaal een romanticus. Dit lijkt allemaal “meer van hetzelfde” en dat is ook zo, maar helaas moeten we ook enkele minpunten aanhalen. Het hoofdpersonage wordt minder uitgebreid psychologisch geschetst als normaal, maar het is vooral het gebrek aan tegengewicht hiervoor dat we missen. De figuur van Purvis blijft oppervlakkig, nog versterkt door de casting van Christian Bale, die een al even geconcentreerd gezicht opzet als in al zijn andere films. Of het nu ‘American Psycho’, ‘Batman Begins’ of ‘Terminator: Salvation’ is, Bale speelt iedere keer dezelfde rol. Het feit dat we niets meer leren over de achtergrond van zijn personage is een gemiste kans, de melding in de aftiteling dat hij in de realiteit een aantal jaren na de feiten zelfmoord pleegde komt dan ook compleet uit de lucht vallen en dat is een smet op de film. Ook de andere personages uit de bende van Dillinger komen niet los van het karikaturale en dat is spijtig. Vergelijk dat even met al die onvergetelijke portretten uit ‘Heat’ en dan voel je dat het hier toch allemaal wat oppervlakkiger is. Conclusie: ‘Public Enemies’ is sowieso een van de betere films van het jaar, met vele pluspunten. De opmerkelijke beeldregie van Michael Mann, het niet voor de hand liggende kleurenpalet – zelden zo een donkere en bewust onderbelichte film gezien – en de uitmuntende, opnieuw zeer eclectische soundtrack. Het is duidelijk dat er voor en achter de camera opnieuw veel talent verzameld was, met oude Mann-getrouwen als bijvoorbeeld Dante Spinotti (cinematografie) of Elliot Goldenthal (muziek). Hierdoor wordt een nogal voorspelbaar verhaal toch nog een unieke ervaring die met weinig te vergelijken valt. Helaas bleven we wat op onze honger wat de dieperliggende lagen van de film betreft. We weten tot wat Michael Mann allemaal in staat is, en hier komt het er niet helemaal uit. Maar dat hoeft ook niet erg te zijn: hij heeft de lat immers immens hoog gelegd, en als het er eens ietsje onder is, blijft het alleszins nog hoog genoeg. Gert Van den Berghe *** TECHNISCHE FICHE Regie: Michael Mann Scenario: Michael Mann, Ronan Bennett, Ann Biderman Producer: Michael Mann, Kevin Misher Muziek: Elliot Goldenthal Cinematografie: Dante Spinotti Editor: Paul Rubell, Jeffrey Ford ARTISTIEKE FICHE Johnny Depp Christian Bale Marion Cotillard Billy Crudup Stephen Dorff Lili Taylor Channing Tatum Emilie de Ravin e.v.a. |