De SF-toerist: De Golem van Sint-Truiden
Praag in de Middeleeuwen
Rabbi Löw (ca. 1520 – 1609) heeft zijn laatste rustplaats op de Oude Joodse Begraafplaats van Praag gevonden. De begraafplaats oogt heel chaotisch, omdat de graven niet enkel naast elkaar, maar ook boven elkaar liggen. De toerist in Praag weze gewaarschuwd: Franz Kafka ligt elders in Praag begraven, namelijk op de Nieuwe Joodse begraafplaats.
Rabbi Löw is de legendarische kabbalist van wie een middeleeuwse legende vertelt dat hij een golem gecreëerd heeft. De golem was zijn knecht. In andere versies van het verhaal moest de golem de joden in het getto van Praag tijdens pogroms verdedigen.
De rabbijn boetseerde uit klei een wezen gelijkend op een mens. Op een stuk perkament noteerde hij het Hebreeuwse woord ‘Emet’ voor waarheid en plakte dit op het voorhoofd van de golem. Dat bracht het wezen tot leven. Wis je de eerste letter, dan verschijnt het Hebreeuwse woord ‘Met’ dat dood betekent en dan wordt de golem vernietigd.
Inspiratiebron voor literatuur en cinema
Heel wat kunstenaars lieten zich door het middeleeuwse verhaal inspireren. Een bekend magisch-realistisch werk is ‘Der Golem’ van de schrijver Gustav Meyrink uit 1915. Dit boek werd door Paul Wegener verfilmd. Toen de Duitse acteur en regisseur in de film ‘Der Student Von Prag’ acteerde, leerde hij het verhaal van de golem kennen. Hij zou een trilogie aan de golem wijden.
Zijn eerste film ‘Der Golem’ uit 1915 is helaas verloren gegaan. De tweede ‘Der Golem Und Die Tänzerin’ uit 1917 is een parodie op de legende. ‘Der Golem: Wie er in die Welt kam’ ten slotte uit 1920 werd een van de klassiekers van de expressionistische film. Paul Wegener kruipt zelf in de rol van de golem.
De golem leeft ook voort in sciencefiction. Denk aan het ‘Monster van Frankenstein’ en sommige verhalen over robotten.
Boer Vermeulen en de onzichtbare Yogi
Paul Wegener speelde de rol van vlasboer Vermeulen in ‘De Vlaschaard’. In 1943 verfilmde Boleslaw Barlow de roman van Stijn Streuvels met voornamelijk Duitse acteurs. De opnames vonden deels in Kortrijk en deels in Berlijn plaats.
En om terug te keren naar het fantastische: Paul Wegener brak door met de film ‘Der Yoghi’, waarin hij een Indische mysticus speelt, die onzichtbaar kon worden.
De golem van Sint-Truiden
Van Praag naar Sint-Truiden? Dat kan! In de vorige paragraaf sprong ik van de Vlaamse heimatliteratuur naar de fantastische film. Dan zal ik ook wel van de centraal-Europese stad naar mijn geboortestad kunnen surfen. Ditmaal wordt de link door een beeld van Koen Vanmechelen (1965) gelegd.
De Truiense conceptuele kunstenaar liet zich door de golem inspireren om een houten beeld van vier meter te bouwen. De kunstenaar noemt zijn creatie een ‘CosmoGolem’. De houten reus staat ‘symbool voor de helper en de beschermer van kinderen en mensen in nood’ zoals het opschrift luidt.
Het beeld op de foto trekt de wacht op op het Europaplein. Je bereikt dit plein wanneer je vanuit Luik of Tongeren Sint-Truiden binnen rijdt.
Koen Vanmechelen heeft nog andere CosmoGolems gemaakt of laten bouwen, bijvoorbeeld door de leerlingen houtbewerking van het Provinciaal Instituut in Lommel. De golem heeft een luik ter hoogte van zijn hart. Hier kunnen de voorbijgangers dan een briefje insteken met een wens, een vraag of een probleem op.
De universele kip
Koen Vanmechelen is bij het grote publiek vooral bekend om zijn project ‘The Cosmopolitan Chicken’. Hij kruist hiervoor alle mogelijke kippenrassen om zo de ‘oerkip’ te kweken. Is dit kunst of moeten we dit eerder als een experiment op de rand van wetenschappen en kunst beschouwen? Samen met geneticus Jean-Jacques Cassimir stelde Koen Vanmechelen zijn kippenproject voor op de tentoonstelling ‘Parallellepipeda’ in museum M te Leuven. ‘Parallellepipeda’ bracht kunstenaars en wetenschappers samen. Jean-Jacques Cassiman analyseert het DNA van de gekweekte kippen.
De Ezelsstenen
In het verleden heb ik regelmatig over menhirs en dolmens geschreven. Wanneer ik een buitenlandse conventie bezoek, ga ik na of er in de buurt een megalithische vindplaats is. Mijn verslagen eindigen dan ook regelmatig met een toeristische noot.
We hoeven niet naar het buitenland om menhirs te zien. Zelfs Vlaanderen telt enkele megalithische monumenten. In de derde aflevering van de ‘SF-toerist’ bezoek ik menhirs in het Vlaamse land. Zo zijn er de ‘Ezelstenen’ in Hasselt. Deze stenen zijn de overblijfselen van enkele menhirs die ooit een stenencirkel vormden.
Literatuur / Films / Tentoonstelling
De Golem. Gustav Meyrink. 1916.
De Vlaschaard. Stijn Streuvels. 1907.
Der Golem. Regie: Paul Wegener en Herrik Galeen, 1910
Der Golem und die Tänzerin. Regie: Paul Wegener en Rochus Gliesse, 1917
Der Golem: Wie er in die Welt kam. Regie: Paul Wegener en Carl Boese, 1920
Der Yoghi. Regie: Rochus Gliese en Paul Wegener, 1916
De Vlaschaard. Regie: Boleslaw Barlow, 1943. Oorspronkelijke titel: Wenn die Sonne wieder scheint.
PARALLELLEPIDEDA
29 januari – 25 april 2010
Museum M, Leuven
COSMOGOLEM
Europaplein
3800 Sint-Truiden
Meer info
www.koenvanmechelen.be/
www.mleuven.be
Frank Beckers
Rabbi Löw (ca. 1520 – 1609) heeft zijn laatste rustplaats op de Oude Joodse Begraafplaats van Praag gevonden. De begraafplaats oogt heel chaotisch, omdat de graven niet enkel naast elkaar, maar ook boven elkaar liggen. De toerist in Praag weze gewaarschuwd: Franz Kafka ligt elders in Praag begraven, namelijk op de Nieuwe Joodse begraafplaats.
Rabbi Löw is de legendarische kabbalist van wie een middeleeuwse legende vertelt dat hij een golem gecreëerd heeft. De golem was zijn knecht. In andere versies van het verhaal moest de golem de joden in het getto van Praag tijdens pogroms verdedigen.
De rabbijn boetseerde uit klei een wezen gelijkend op een mens. Op een stuk perkament noteerde hij het Hebreeuwse woord ‘Emet’ voor waarheid en plakte dit op het voorhoofd van de golem. Dat bracht het wezen tot leven. Wis je de eerste letter, dan verschijnt het Hebreeuwse woord ‘Met’ dat dood betekent en dan wordt de golem vernietigd.
Inspiratiebron voor literatuur en cinema
Heel wat kunstenaars lieten zich door het middeleeuwse verhaal inspireren. Een bekend magisch-realistisch werk is ‘Der Golem’ van de schrijver Gustav Meyrink uit 1915. Dit boek werd door Paul Wegener verfilmd. Toen de Duitse acteur en regisseur in de film ‘Der Student Von Prag’ acteerde, leerde hij het verhaal van de golem kennen. Hij zou een trilogie aan de golem wijden.
Zijn eerste film ‘Der Golem’ uit 1915 is helaas verloren gegaan. De tweede ‘Der Golem Und Die Tänzerin’ uit 1917 is een parodie op de legende. ‘Der Golem: Wie er in die Welt kam’ ten slotte uit 1920 werd een van de klassiekers van de expressionistische film. Paul Wegener kruipt zelf in de rol van de golem.
De golem leeft ook voort in sciencefiction. Denk aan het ‘Monster van Frankenstein’ en sommige verhalen over robotten.
Boer Vermeulen en de onzichtbare Yogi
Paul Wegener speelde de rol van vlasboer Vermeulen in ‘De Vlaschaard’. In 1943 verfilmde Boleslaw Barlow de roman van Stijn Streuvels met voornamelijk Duitse acteurs. De opnames vonden deels in Kortrijk en deels in Berlijn plaats.
En om terug te keren naar het fantastische: Paul Wegener brak door met de film ‘Der Yoghi’, waarin hij een Indische mysticus speelt, die onzichtbaar kon worden.
De golem van Sint-Truiden
Van Praag naar Sint-Truiden? Dat kan! In de vorige paragraaf sprong ik van de Vlaamse heimatliteratuur naar de fantastische film. Dan zal ik ook wel van de centraal-Europese stad naar mijn geboortestad kunnen surfen. Ditmaal wordt de link door een beeld van Koen Vanmechelen (1965) gelegd.
De Truiense conceptuele kunstenaar liet zich door de golem inspireren om een houten beeld van vier meter te bouwen. De kunstenaar noemt zijn creatie een ‘CosmoGolem’. De houten reus staat ‘symbool voor de helper en de beschermer van kinderen en mensen in nood’ zoals het opschrift luidt.
Het beeld op de foto trekt de wacht op op het Europaplein. Je bereikt dit plein wanneer je vanuit Luik of Tongeren Sint-Truiden binnen rijdt.
Koen Vanmechelen heeft nog andere CosmoGolems gemaakt of laten bouwen, bijvoorbeeld door de leerlingen houtbewerking van het Provinciaal Instituut in Lommel. De golem heeft een luik ter hoogte van zijn hart. Hier kunnen de voorbijgangers dan een briefje insteken met een wens, een vraag of een probleem op.
De universele kip
Koen Vanmechelen is bij het grote publiek vooral bekend om zijn project ‘The Cosmopolitan Chicken’. Hij kruist hiervoor alle mogelijke kippenrassen om zo de ‘oerkip’ te kweken. Is dit kunst of moeten we dit eerder als een experiment op de rand van wetenschappen en kunst beschouwen? Samen met geneticus Jean-Jacques Cassimir stelde Koen Vanmechelen zijn kippenproject voor op de tentoonstelling ‘Parallellepipeda’ in museum M te Leuven. ‘Parallellepipeda’ bracht kunstenaars en wetenschappers samen. Jean-Jacques Cassiman analyseert het DNA van de gekweekte kippen.
De Ezelsstenen
In het verleden heb ik regelmatig over menhirs en dolmens geschreven. Wanneer ik een buitenlandse conventie bezoek, ga ik na of er in de buurt een megalithische vindplaats is. Mijn verslagen eindigen dan ook regelmatig met een toeristische noot.
We hoeven niet naar het buitenland om menhirs te zien. Zelfs Vlaanderen telt enkele megalithische monumenten. In de derde aflevering van de ‘SF-toerist’ bezoek ik menhirs in het Vlaamse land. Zo zijn er de ‘Ezelstenen’ in Hasselt. Deze stenen zijn de overblijfselen van enkele menhirs die ooit een stenencirkel vormden.
Literatuur / Films / Tentoonstelling
De Golem. Gustav Meyrink. 1916.
De Vlaschaard. Stijn Streuvels. 1907.
Der Golem. Regie: Paul Wegener en Herrik Galeen, 1910
Der Golem und die Tänzerin. Regie: Paul Wegener en Rochus Gliesse, 1917
Der Golem: Wie er in die Welt kam. Regie: Paul Wegener en Carl Boese, 1920
Der Yoghi. Regie: Rochus Gliese en Paul Wegener, 1916
De Vlaschaard. Regie: Boleslaw Barlow, 1943. Oorspronkelijke titel: Wenn die Sonne wieder scheint.
PARALLELLEPIDEDA
29 januari – 25 april 2010
Museum M, Leuven
COSMOGOLEM
Europaplein
3800 Sint-Truiden
Meer info
www.koenvanmechelen.be/
www.mleuven.be
Frank Beckers